به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان این مرکز انتشار كتاب  لغت نامه لسان العرب 15 جلدي ابن منظور،  كه لغت نامه اي بزرگ است را در فضاي مجازي براي دردسترس بودن اين كتاب ارزشمند در دستور کار خود قرار داد .

این کتاب بصورت دیجیتالی به زبان عربي با پنج فرمت به نام های pdf – java –android - Html - epub برای استفاده در رایانه ، انواع گوشیهای تلفن همراه و انواع تبلت ها به صورت رایگان بر روی سایت مرکز به نشانی www.ghaemiyeh.com/ar/ قرار گرفت .

ياد آور مي شويم كه تا به حال بيش از سي هزار نرم افزار با 114 موضوع مختلف به 3 زبان فارسي ، عربي و انگليسي با قالب هاي مختلف نرم افزاري بر روي سايت اين مركز بارگذاري و براي استفاده عموم عزيزان دوستدار و تشنه معارف قرآن و عترت در سراسر جهان به صورت رايگان قرار گرفته است.

معرفي كتاب لسان العرب

مؤلف
ابو الفضل ، جمال الدين ، محمد بن مكرم رويفعى افريقى (محرم 630- شعبان 711 هجرى قمرى ).
او دانشمند علم لغت و اديبى مشهور بود و از علماى بزرگ كشور مصر به شمار مى آمد. كنيه مشهور وى ((ابن منظور)) است كه گرفته شده از نام هفتمين جدش ((منظور بن معافى )) است .
موضوع
اين كتاب ، لغت نامه اى بزرگ است و علت عمده شهرت ابن منظور نيز، همين كتاب اوست .
كتاب ((لسان العرب )) از حيث تفصيل و كثرت مواد لغات و فراوانى شواهد و توجيهات زبانى در ميان قاموسهاى زبان عربى بى همتاست .
شيوه نگارش
ابن منظور در اين كتاب ، ريشه هاى لغات را به پيروى از جوهرى بر پايه نظام قافيه ترتيب داده است .
بر حسب اين نظام ، ملاك ترتيب الفبايى ريشه ها در مرتبه اول ، حرف پايانى است ، پس از آن حرف نخست و سرانجام حرف ميانى است .
اين كتاب علاوه بر معانى واژه ها، شامل روايات ، احاديث ، آيات قرآن كريم ، بحثهاى تفسيرى ، معجزات قرآن ، سخنان بزرگان ، ضرب المثلها و اشعار فراوان مى باشد.
كتاب ((لسان العرب )) شامل نظريات مهمترين و معتبرترين لغت نامه هاى رايج در زمان مؤلف است .
انگيزه نگارش
ابن منظور در مقدمه كتاب ، انگيزه خود را از نگارش لسان العرب اين گونه بيان مى فرمايد:
از دير باز پيوسته به مطالعه كتابهاى لغت مشغول بودم تا از شيوه و انگيزه نگارش آنها آگاهى يابم كه آنها را بر دو دسته يافتم :
1- گروهى بسيار زيبا مباحث را جمع آورى كرده اند، اما خوب آنها را ارائه نداده اند.
2- گروهى مباحث را زيبا ارائه داده اند، اما خوب جمع آورى نكرده اند.
لذا بر آن شدم تا كتابى را به نگارش در آورم كه شامل تمام واژه هاى لغت نامه هاى معتبر باشد و آن را به ترتيب كتاب صحاح جوهرى مرتب كردم و مزين به آيات قرآن و ذكر معجزات آن و روايات ارزشمند و سخنان زيبا نمودم .
منابع
ابن منظور كتاب ((لسان العرب )) را بر مبناى لغت نامه هاى زير نگاشته و آنها را ((اصول خمسه )) ناميده است :
1- تهذيب اللغة ، نوشته ابو منصور، محمد بن احمد ازهرى (درگذشت 370 هجرى )
2- المحكم و المحيط، نوشته ابو الحسن ، على بن اسماعيل بن سيده اندلسى (درگذشت 458 هجرى )
3- الصحاح ، نوشته ابو نصر، اسماعيل بن حماد جوهرى (درگذشت 393 هجرى )
4- حواشى بر الصحاح ، نوشته ابن برى (درگذشت 582 هجرى )
5- النهاية في قريب الحديث و الا ثر، نوشته ابن اثير (درگذشت 606 هجرى )
ابن حجر و سيوطى و زبيدى ((جمهرة )) را نيز از منابع لسان العرب شمرده اند.
اما به نظر مى رسد ابن منظور مستقيماً از ((جمهرة )) بهره نبرده و منقولات او به طور غير مستقيم و از طريق منابع ديگرى است ، لذا نمى توان ((جمهرة )) را از منابع ((لسان )) به شمار آورد.
ويژگى كتاب
از ديدگاه ابن منظور هيچ يك از لغت نويسان پيشين ، دو جنبه گرد آورى و سامان دهى را يك جا به كمال نرسانده اند.
او ويژگى آثار لغوى ديگر را تأ كيد بر م آخذ و روايتهاى شفاهى مى دانست و تازگى كار خود را در تكيه كامل بر كتب لغت مى ديد.
ابن منظور به عقيده خويش توانسته است آراء پراكنده لغويان مشرق و مغرب را گرد آورد و جامعيتى به لسان دهد كه گذشتگان به سبب عدم نقل تمام از ساير لغت نامه ها، به آن نرسيده بودند. بنا بر اين كتاب ((لسان العرب )) شامل نظريات مهمترين و معتبرترين لغت نامه هاى رايج در زمان مؤلف پيرامون واژه هاست .
وى ، چنانكه خود مى گويد، روى هم رفته در نقل از منابع امين است ، جز آنكه غالبا مأ خذ قول را ذكر نكرده و گاهى در نقل از متن اصلى عبارتى را انداخته است . همچنين كثرت لغات و شواهد و عدم تلفيق نقلهاى گوناگون ، در مواردى سخن او را به آشفتگى و تكرار كشانده است .
ديدگاه مؤلف
ابن منظور در مقدمه كتاب لسان العرب ، بر شيوه خليل در نگارش كتاب ((العين )) ايراد مى گيرد. او مى گويد:
واضع اين علم ، يعنى خليل بن احمد فراهيدى شيوه اى نو و زيبا را ابتكار كرده است و چمنزار روح بخشى را براى گردشگران آماده ساخته است . اما اشتباه او اين بود كه از دايره اين علم منحرف شده و به جاى پرداختن به علم لغت ، به بيان فرق ميان ثنايى مضاعف و مقلوب و لفيف و معتل و رباعى و خماسى و ديگر اقسام آن پرداخته است و اين موجب گشته تا انگيزه اصلى از طرح اين علم كه آگاهى از معانى واژه ها و لغات است ، فراموش شود.
او مى گويد: من در كتاب هاى لغت زيباتر از كتاب ((تهذيب اللغة )) ابو منصور، محمد بن احمد ازهرى و كاملتر از كتاب ((المحكم )) ابو الحسن ، ابن سيده اندلسى نيافتم و اين كتاب ها از مهمترين كتاب هاى لغت به شمار مى آيند.
ابو نصر، اسماعيل بن حماد جوهرى نيز كتابى زيبا، مرتب و مختصر نگاشته است . اين كتاب بر اثر نگارش آسان و ساده ، بسيار مشهور شد و مورد قبول قرار گرفت و از آن استفاده شده و به آن مراجعه گرديد. اما اين كتاب نيز بسيار ناقص و در درياى لغت مانند قطره اى بيش نيست علاوه بر آنكه اشتباهاتى نيز دارد...
انتقاد ابن منظور به ديگر كتاب هاى رايج لغت در عصر و دوران خود اينست كه غالباً از ترتيب و سبك زيبايى برخوردار نيستند و مطالب را به راحتى در اختيار خواننده قرار نمى دهند.
مقدمه كتاب
ابن منظور در مقدمه بحثى مختصر و مفيد درباره تفسير حروف مقطعه قرآن و بحثى ديگر درباره صفات و خواص حروف آورده است .
تاريخ نگارش
وى در شب دوشنبه 22 ذى حجه سال 689 هجرى نگارش اين كتاب را به پايان رسانده است .
تحقيقات
از ميان كارهايى كه در نقد و اصلاح اين اثر صورت گرفته است ، دو كتاب با عناوين ((تصحيح لسان العرب )) از احمد تيمور (قاهره 1334- 1343 قمرى ) و ((تحقيقات و تنبيهات في معجم لسان العرب )) از عبد السلام هارون (بيروت 1407 قمرى ) قابل ذكر است .
اشعار
لسان العرب از آنجا كه شامل انبوهى از شواهد شعرى است ، پيوسته مورد توجه محققان قرار داشته است .
در حدود سال 1960 ميلادى حميد الله همه شواهد شعرى آن را استخراج نمود و بر حسب قافيه آنها منظم كرد و دست نويس مجموعه آنها را به صورت نُسخ تصويرى در اختيار محققان فرانسوى قرار داد.
فهرست
در سال 1407 قمرى خليل احمد عمايز فهرستى مفصل از اين كتاب در 7 جلد تدوين كرد و 3 جلد اول آن را به فهرست آيات ، احاديث ، روايات و اعلام و 4 جلد آخر را به شواهد شعرى اختصاص داد. اين كتاب در بيروت به چاپ رسيده است .
چاپ هاى كتاب
لسان العرب نخست در بولاق در سال 1299- 1308 قمرى در 20 جلد با مقدمه احمد فارس شدياق چاپ شد.
بعد از آن هم بارها به چاپ رسيده است ، از جمله در بيروت سال 1374- 1375 قمرى در 15 جلد و نيز در همانجا در سال 1389 قمرى در 3 جلد بزرگ زير عنوان ((لسان العرب المحيط)) با پيوستى از اصطلاحات علمى جديد.
در چاپ اخير و برخى از چاپهاى تازه تر، ريشه ها را مطابق شيوه رايج ، به ترتيب حروف نخستين آنها نظم داده اند.